In gesprek met de expert: Tim Goudriaan (LL.M.)

We interviewden Tim Goudriaan (LL.M.) voor ons Vakblad PE Notariaat. Hij is expert in generatieve AI en prompt engineering, met een focus op het notariaat en de juridische sector. Als medeoprichter van AI-Advies & Training helpt hij notarissen AI effectief toe te passen in hun praktijk, van het opstellen van akten tot de communicatie met cliënten. Met zijn academische achtergrond en praktijkervaring slaat hij de brug tussen technologie en notariële zorgplicht.

Je hebt een unieke achtergrond die zich uitstrekt van academisch onderwijs en juridische ervaring tot AI-implementatie. Hoe is die combinatie ontstaan?
Die combinatie is organisch gegroeid. Als universitair docent in Utrecht merkte ik dat de academische wereld en de wereld van de technologie vaak gescheiden werelden zijn, terwijl ze perfect complementair zouden kunnen zijn. Large Language Models (LLM's) zijn taalmodellen, en laat taal nu net de ‘gangbare munt’ zijn van de academie, juristen én de notariële praktijk. Toen ChatGPT eind 2022 uitkwam, voelde ik daarom meteen aan dat AI niet zomaar een hype was, maar een fundamentele verandering teweeg zou brengen in informatieprocessen en werkwijzen.

De overstap naar het trainen van juridische professionals was voor mij, als jurist, vrij logisch. Ik ontdekte dat veel juristen worstelen met technologie - niet omdat ze het niet begrijpen, maar omdat een vertaalslag ontbreekt. Met inmiddels meer dan 3.000 uur ervaring met AI-modellen ben ik die vertaler geworden tussen juridische expertise en technologische mogelijkheden. Het is fascinerend om te zien hoe notarissen aanslaan op het feit dat prompten (instructies invoeren in een AI-tool als ChatGPT) een nieuwe communicatievaardigheid is die past in het rijtje lezen, schrijven, rekenen en programmeren. Iedereen kan met AI werken: maar het kost - net zoals dat bij elke andere vaardigheid het geval is - vlieguren aan praktisch werken met de tools.

Wat fascineert je het meest aan het werken met AI-technologie in de juridische wereld?
Wat mij het meest fascineert aan het werken met AI-technologie is de wijze waarop AI niet alleen juridisch werk efficiënter maakt, maar ook de aard ervan transformeert. We staan op een kruispunt vergelijkbaar met de introductie van de drukpers: een moment waarop kennis exponentieel opgeschaald kan worden. Generatieve AI heeft ook zo'n effect, maar dan op individueel en daardoor ook op sectoraal niveau.

Denk aan een notaris die met een doordachte prompt een conceptakte genereert met de nieuwste VvE-modelreglement bepalingen. Of aan AI, waarmee het mogelijk is duizenden pagina's documentatie te doorzoeken op specifieke erfdienstbaarheden. Dit zijn geen droombeelden, maar concrete toepassingen die nu al mogelijk zijn.
Wat me echt fascineert is dat deze technologie de juridische professional niet vervangt, maar bevrijdt van routinematig werk. Zo ontstaat meer ruimte voor wat écht menselijke expertise vereist: de Belehrung, het doorgronden van complexe familieverhoudingen of strategische advisering bij vastgoedtransacties. Elk uur dat je hierdoor bespaart, kun je steken in je klant, personeel, of familie en vrienden.

"AI vervangt de jurist niet, maar bevrijdt van routinematig werk."

In je trainingen werk je vaak met praktijkvoorbeelden. Kun je iets vertellen over de manier waarop je daarmee juridische organisaties helpt zich voor te bereiden op de toekomst?
Momenteel trainen wij vooral via aanbieders als Ammerlaan Opleidingen, Sdu en I Am Legal, en we krijgen steeds meer aanvragen op notarieel gebied. Dit doet vermoeden dat ook in het notariaat een verandering gaande is. In mijn (of liever gezegd: onze - we hebben inmiddels een middelgroot team) trainingen staat praktische toepassing centraal. Een algemene uitleg over AI heeft weinig waarde; net als oeverloze discussies over privacy en dystopische vergezichten. Ja, dat zijn belangrijke discussies, maar vandaag gaat het om concrete toepassing van AI in de dagelijkse juridische praktijk.

We beginnen niet met ‘schrijf een conceptakte’, maar we formuleren samen een gestructureerde prompt als: ‘Analyseer deze koopovereenkomst voor een conceptakte van levering met focus op: VvE-bepalingen, erfdienstbaarheden, hypothecaire inschrijvingen en fiscale aspecten rond overdrachtsbelasting.’

Door deelnemers zelf prompts te laten ontwikkelen en testen, ontstaat dieper begrip van mogelijkheden én beperkingen. We bespreken niet alleen wat werkt, maar ook de reden waarom dit werkt. Dit creëert een steile leercurve, waarbij juridische professionals snel zien op welke wijze AI hun werkprocessen kan verrijken zonder afbreuk te doen aan hun professionele verantwoordelijkheid. Van belang is dat deelnemers ervaring opdoen met verschillende AI-tools: naast ChatGPT, bijvoorbeeld ook met Microsoft Copilot, Claude en/of Perplexity.

Tot slot laten we ook gespecialiseerde AI-tools zien voor de juridische en notariële praktijk, die bijvoorbeeld helpen met veilig (AVG-compliant) dossierbeheer of vergaande AI-ondersteuning met 'agents' (autonome en geïntegreerde AI-tools).

Kunstmatige intelligentie is inmiddels niet meer weg te denken. Hoe zie jij de opkomst van AI in het juridische werkveld – wat zal wezenlijk veranderen?
We staan aan de vooravond van een fundamentele transformatie. De opkomst van AI betekent niet simpelweg dat we hetzelfde werk sneller doen, het verandert de aard van het juridisch werk. De traditionele piramidestructuur van juridische kantoren wordt omgekeerd.

Wat wezenlijk verandert is de verhouding tussen routine en expertise. Waar notarissen voorheen veel tijd besteedden aan standaarddocumenten, kan AI deze taken grotendeels overnemen. Dit creëert een verschuiving naar hoogwaardiger werk: meer strategisch adviseren en meer persoonlijk contact met cliënten.

Ook zien we democratisering van juridische kennis. Met de juiste prompts en AI-tools kan iedereen toegang krijgen tot juridische informatie. Dit dwingt juridische professionals om hun toegevoegde waarde te herdefiniëren, terwijl hun meerwaarde blijft zitten in het kunnen verifiëren en beoordelen van steeds complexere materie.

Bovendien is AI-geletterdheid vanaf februari 2025 - vanuit de EU AI Act (Verordening (EU) 2024/1689) niet meer enkel een praktische noodzaak, maar ook een juridische verplichting - een echte gamechanger voor de sector.

Wat zijn volgens jou de grootste misvattingen over AI in juridische beroepen, zoals het notariaat?
De grootste misvatting is dat AI een 'alles-of-niets' technologie zou zijn die óf alles overneemt óf niets kan. In werkelijkheid biedt AI een scala aan mogelijkheden en de kans die mogelijkheden te integreren in bestaande werkprocessen.

Een tweede misvatting is dat AI-gebruik zou leiden tot kwaliteitsverlies of aantasting van de notariële zorgplicht. Het tegendeel is waar: goed geïmplementeerde AI kan bijdragen aan risicomitigatie door consistente controles die beter door AI worden uitgevoerd dan door een menselijk oog. Recente studies laten zien hoe (juridisch) professionals vrijwel altijd (veel) sneller, beter werk leveren wanneer zij AI-tools gebruiken, dan wanneer zij dat niet doen. Uiteindelijk blijft het aan de gebruiker van AI om hier goed mee om te gaan.

Ook problematisch is de gedachte dat AI-implementatie een IT-project zou zijn in plaats van een organisatieverandering. Kantoren investeren soms in software, maar vergeten te investeren in AI-geletterdheid bij hun personeel. Effectief prompten is een nieuwe basisvaardigheid die training vereist en daarnaast is begrip van de (nog altijd niet 100% betrouwbare) tools een must.

Tot slot bestaat de misvatting dat AI-gebruik in strijd zou zijn met privacy- en beroepsregels. De EU AI Act vraagt niet om het vermijden van AI, maar juist om deskundig gebruik ervan. ‘Naar beste vermogen’ zorgen voor voldoende AI-geletterdheid wordt een concrete verplichting. Bovendien kan veel werk inmiddels prima veilig en AVG-compliant met gebruikmaking van AI worden verricht, alleen inderdaad niet met publieke tools zoals ChatGPT.

Waar zitten volgens jou de grootste risico's als het gaat om AI in juridische besluitvorming?
De grootste risico's zitten niet in de technologie zelf, maar in de wijze waarop we met AI omgaan. Het blindelings vertrouwen op AI-gegenereerde output zonder notariële controle is een reëel gevaar voor de rechtszekerheid. Advocaten en rechters hebben dit al aan den lijve ondervonden, de eerste casus met een notaris zal vast niet lang op zich laten wachten.

Een tweede risico is de kloof tussen AI-vaardige en niet-AI-vaardige juridische professionals. Kantoren die nu niet investeren in AI-geletterdheid lopen binnen enkele jaren een onoverbrugbare achterstand op in efficiëntie, kwaliteit, snelheid en compliance.

Zorgwekkend is ook het risico van het verliezen van contextueel begrip. Kunstmatige intelligentie kan fenomenaal zijn in patroonherkenning, maar mist de diepere maatschappelijke context waarin juridische beslissingen worden genomen. De notaris die zijn Belehrungspflicht uitbesteedt aan AI, mist mogelijk cruciale nuances in de familiedynamiek of intenties van cliënten.

Tot slot bestaat het compliance-risico. De verantwoordelijkheid voor AI-gegenereerde output blijft bij de notaris liggen, wat vraagt om robuuste kwaliteitscontroles en kennis van de beperkingen van AI-systemen.

En waar liggen juist de kansen – bijvoorbeeld voor efficiency, toegankelijkheid of innovatie?
De kansen voor het notariaat zijn enorm. Allereerst de efficiencywinst: waar het opstellen van een conceptakte voorheen uren kon kosten, kan een goed geprompt AI-model dit in minuten of zelfs seconden doen, wat voor de (notarieel) jurist ruimte schept voor hoogwaardigere dienstverlening.

Een tweede kans ligt in de toegankelijkheid van het recht. Bij het verklaren van complexe juridische concepten kan gebruik worden gemaakt van AI, waarmee deze concepten worden omgezet in ‘begrijpelijke taal’, wat notariële diensten transparanter maakt.

Innovatie is misschien wel de grootste kans. Door routinetaken te automatiseren, ontstaat ruimte voor nieuwe diensten die voorheen niet rendabel waren, zoals preventieve juridische scans of doorlopende monitoring van eigendomssituaties.

Ook biedt AI kansen voor kwaliteitsverbetering. Een goed geconfigureerd AI-systeem kan consistente controles uitvoeren op akten en kan jurisprudentie analyseren op een schaal die geen mens/jurist kan evenaren.

Welke onderdelen van het notariële werk zijn volgens jou het meest vatbaar voor technologische ondersteuning of zelfs (deels) vervanging?
De meest voor de hand liggende taken zijn repetitieve documentproducties. Het opstellen van standaardakten zoals leveringsakten of hypotheekakten kan al grotendeels worden overgenomen door AI, mits voorzien van de juiste context.

Ook juridisch onderzoek is zeer geschikt voor AI-ondersteuning. Het doorzoeken van jurisprudentie of het identificeren van relevante bepalingen in voorafgaande akten kan aanzienlijk efficiënter met AI. Due diligence-werkzaamheden zijn eveneens geschikt voor AI-assistentie. Het systematisch doorlopen van grote hoeveelheden documenten en het identificeren van risico's is precies waar AI in uitblinkt. Kwalitatieve data-analyse van honderden documenten tegelijk is in principe al mogelijk met AI, met doorgaans goed resultaat.

Zelfs in klantcontact zijn er mogelijkheden: AI kan worden ingezet voor initiële informatieverzameling en het beantwoorden van veel voorkomende vragen.

Wat echter niet kan worden vervangen is de Belehrung, het doorgronden van werkelijke intenties van partijen en het maken van ethische afwegingen. Deze kernonderdelen vereisen menselijk inzicht en empathie, al zal ik niet beweren dat ook die niet ondersteund kunnen worden met slim AI-gebruik.

Welke vaardigheden moeten notarissen in jouw ogen ontwikkelen om relevant te blijven in een vakgebied dat steeds meer digitaliseert en waar AI een grotere rol speelt?
De eerste cruciale vaardigheid is effectief prompten: het vermogen om AI-systemen doelgericht en precies te instrueren. Dit vereist een combinatie van notariële expertise en systematisch denken. Prompten moet worden gezien als een nieuwe basisvaardigheid, niet minder fundamenteel dan het opstellen van akten.

Daarnaast wordt kritische oordeelsvorming nog belangrijker. Notarissen moeten kunnen inschatten wanneer AI-output betrouwbaar is en wanneer niet, wat vraagt om begrip van de wijze waarop deze systemen werken. Voor wie al veel werkt met AI-tools, zoals ChatGPT, weet dat de snelheid van tekstgeneratie zo hoog ligt, dat de uitdaging vaker ligt bij het overzicht houden zonder oog voor detail te verliezen. In mijn beleving doet dit een beroep op andere cognitieve processen, wat niet iedereen natuurlijk zal liggen, maar wat wel essentieel is om goed met deze tools te kunnen werken.

Ook essentieel is het vermogen om complexe menselijke situaties te doorgronden die buiten het bereik van AI vallen. De notaris van de toekomst onderscheidt zich door zijn vermogen om emotionele en ethische dimensies te begrijpen die geen algoritme kan vatten.

Notarissen moeten bovendien leren denken in AI-workflows: hoe integreer je AI-tools in bestaande processen zonder afbreuk te doen aan notariële waarden zoals de Belehrung? Dit vraagt om procesmatig denken en verandermanagement.

Als je één scenario of toekomstvisie zou mogen schetsen voor notarissen, met als doel hen voor te bereiden op 2040: hoe zou dat eruitzien?
Het notariskantoor van 2040 wordt vermoedelijk gekenmerkt door een status waarin drie fundamentele verschuivingen hebben plaatsgevonden:

Technologische transformatie. De notariële werkplek is onherkenbaar veranderd. AI-systemen functioneren als volwaardige eerstelijns medewerkers, terwijl alle standaardprocessen volledig zijn geautomatiseerd. Akten worden opgesteld en gecontroleerd door intelligente systemen, recherches verlopen automatisch en in real-time en tijdens de Belehrung worden complexe juridische concepten inzichtelijk gemaakt voor de cliënt.

Hyperpersonalisatie en proactiviteit. Standaardwerk bestaat niet meer. Elk document en advies is volledig toegesneden op de individuele situatie van de cliënt, terwijl systemen continu relevante wetswijzigingen monitoren en dossiers automatisch updaten. De dienstverlening is veranderd van reactief naar proactief, waarbij AI-systemen potentiële juridische knelpunten signaleren nog voordat ze ontstaan.

Nieuwe notariële rol. Uw functie als notaris is fundamenteel getransformeerd. U bent primair ‘orchestrator’ en ‘betekenisgever’ geworden, met volle focus op de Belehrung en complexe menselijke afwegingen die buiten het bereik van AI vallen. Uw meerwaarde ligt niet langer in juridisch-technische kennis, maar in het ethisch navigeren tussen technologische mogelijkheden en menselijke behoeften.

"De notaris van 2040 is geen jurist meer, maar betekenisgever tussen technologie en menselijke afwegingen."

Heb je een gouden tip voor juristen die op een slimme manier willen beginnen met het integreren van AI in hun werk?
Mijn gouden tip: begin klein, denk groot. Start met één specifiek werkproces dat veel tijd kost, maar relatief gestandaardiseerd is. Ontwikkel een gestructureerde prompt die precies beschrijft wat je nodig hebt.

Bijvoorbeeld, in plaats van ‘maak een koopovereenkomst’, gebruik een specifieke instructie als: ‘Maak een concept koopovereenkomst voor een bedrijfspand, rekening houdend met milieuaspecten, lopende huurcontracten, gefaseerde betaling en garanties betreffende installaties.’ Zoek de verschillen. Maak een volgende prompt vervolgens nóg specifieker, en vraag (prompt) daarna om uitwerking van het een of ander. Voor wie dit nog niet eerder heeft geprobeerd, zal het verschil al merkbaar zijn.

Behandel dit als leerproces. Analyseer kritisch wat goed en wat fout ging, verfijn je prompt en bouw expertise op. Deel ervaringen binnen je organisatie en creëer een cultuur waarin prompt-strategieën worden uitgewisseld.

Tegelijkertijd is het zaak om zo snel mogelijk keuzes te maken in het wel of niet gebruiken van sommige AI-tools. Het notariaat staat - naar eigen zeggen - natuurlijk niet bekend om snelheid: maar de meeste 'winst' zit 'm in een vroegtijdige verkenning. Een eventuele implementatie of adoptie van meer gespecialiseerde AI-software is allesbehalve de eerste keus die een kantoor wil maken. Toch is het goed de nieuwe mogelijkheden eens op een rij te zetten, zodat u hierover volgend jaar wellicht een beter geïnformeerd besluit kunt nemen.

Vergeet natuurlijk ook niet de ethische en privacyaspecten. Ontwikkel protocollen voor het controleren van AI-gegenereerde output, vooral waar het de Belehrung raakt. De EU AI Act verplicht inmiddels ook (basale) richtlijnen voor verantwoord AI-gebruik, dus linksom of rechtsom zullen organisaties hier mee aan de slag moeten gaan.

Tot slot: zie AI niet als vervanger, maar als versterker van je juridische expertise. Besef wel dat een bedreven AI-gebruiker tot honderden uren per jaar kan besparen - dat gat wordt groter, niet kleiner. In het moderne juridische en notariële landschap geldt: wie prompt, die blijft.

Tot slot: waar kijk jij zelf de komende jaren het meest naar uit op het gebied van AI in de juridische sector?
Wat mij professioneel het meest enthousiast maakt, is de potentiële democratisering van juridische kennis. Persoonlijk word ik enthousiast van het feit dat science fiction wonderbaarlijk werkelijkheid wordt. Het gebruik van AI kan helpen de kloof te overbruggen tussen complexe juridische materie en de begrijpelijkheid voor burgers, terwijl computers ons ondersteunen op wijzen die we enkel kenden uit boeken en films. Ik kijk uit naar een toekomst waarin notarissen AI inzetten om hun diensten toegankelijker te maken, in normale werkweken, zonder afbreuk te doen aan kwaliteit.

Ik ben benieuwd naar de verdere ontwikkeling van gespecialiseerde juridische AI-modellen die specifiek zijn getraind op Nederlands recht en op de notariële praktijk. Modellen die gevoed zijn met diepgaande juridische expertise en begrip van de Nederlandse rechtscultuur zullen een kwantumsprong betekenen.

Wat me ook fascineert is de evolutie van AI van tekstgenerator naar samenwerkingspartner in juridische redeneringen. Systemen die juridische argumentatielijnen kunnen ontwikkelen, maar waar de notaris de Belehrung als menselijke kern behoudt.

Ik kijk tot slot uit naar de fundamentele herinrichting van de juridische arbeidsmarkt met nieuwe hybride rollen zoals 'Legal AI Specialist' of 'Notarieel Proces Engineer' die technologie en juridische expertise verbinden.

Dit interview is afkomstig uit Vakblad PE Notariaat editie 2025-2. Wist u dat u ook PE-punten kan verdienen met het bestuderen van de artikelen in PE Notariaat e-learning? Bekijk hier onze abonnementen!

Andere berichten

• Ervaringsverhaal: Chantal Koster over de 9-daagse opleidingen
• In gesprek met de expert: mr. Leonie Rammeloo
• De Wet op de lijkbezorging gemoderniseerd